آسیب های ستون فقرات گردنی/ بیرون زدگی دیسک
فتق دیسک به معنای جابجایی محتویات دیسک بین مهره ای (محتویات هسته مرکزی دیسک) در طول لایه های بیرونی آن است که اغلب این بیرون زدگی در جهت پشتی-طرفی اتفاق می افتد؛ بسته به حجم موادی که به بیرون از حاشیه هسته جابجا شده اند، ممکن است ریشه های عصبی ناحیه تحت فشار قرار گیرند و یا تحریک شوند و علائمی مثل درد مسیر سیاتیک را در بیمار ایجاد نمایند.
بسته به شدت آسیب، علائم بیمار از یک درد موصغی ناحیه کمر تا درگیری حسی و حرکتی مسیر عصب هایی که تحت تاثیر قرار گرفته اند، متفاوت خواهد بود.
درد، ناهنجاری های حسی مانند گزگز و سوزن سوزن شدن، ضعف عضلانی، کاهش دامنه حرکتی در جهت خم کردن تنه، تشدید درد با عطسه و سرفه و… از جمله علائمی هستند که متعاقب فتق دیسک ممکن است گزارش شوند.
بیماران اغلب از افزایش درد در وضعیت نشسته شکایت دارند؛ علت این مسئله حالت خمیده ایست که ستون فقرات کمری به خود می گیرد و باعث افزایش فشار داخل دیسک و متمایل کردن آن به سمت عقب (همان جهت معمول فتق دیسک) می شود.
✔️ در بسیاری از موارد بعد از گرفتن شرح حال و ارزیابی بالینی بیمار، برای اطمینان از تشخیص، انجام ام آر آی به منظور بررسی دقیق تر میزان بیرون زدگی دیسک و ساختار های تحت فشار تجویز می گردد.
تغییراتی که از دیدگاه زیست شناسی در دیسک بین مهره ای ایجاد می شود، می تواند منجر به فتق دیسک گردد؛ تغییراتی مثل کاهش میزان آب در هسته دیسک، تغییر ساختار های تشکیل دهنده دیسک و یا تخریب شدن این ساختار ها و… از جمله موارد مستعد کننده برای فتق دیسک می باشند.
این مسئله تا حدی به استعداد ژنتیکی و سبک زندگی فرد برمی گردد. عامل دیگری که فرد را در معرض این آسیب قرار می دهد، اعمال فشار های بیش از حد به ناحیه ستون فقرات می باشد که این حالت بیشتر در افراد جوان دیده می شود.
حال به دنبال بیرون زدگی دیسک، ممکن است ریشه های عصبی (که از نخاع منشا گرفته و از سوراخ های بین مهره ای خارج می شوند) یا به صورت مستقیم در نتیجه بیرون زدگی تحت فشار قرار گیرند و یا در اثر التهابی که در ناحیه ایجاد شده، تحریک پذیر شوند و علائمی را در مسیر عصب دهی خود ایجاد نمایند.
فتق دیسک ماهیت خوش خیمی دارد. درمان این آسیب بر کاهش درد، تسریع ریکاوری عصبی و بازگشت هرچه سریع تر بیمار به زندگی روزمره و کار تمرکز دارد.
روش های غیرجراحی برای کنترل علائم بیمار معمولا انتخاب درمانی ماست؛ شامل داروهای ضد التهابی، آموزش بیمار و فیزیوتراپی
بر اساس زمان شروع علائم (حاد، تحت حاد، مزمن) می توان درمان فیزیوتراپی را در ۳ فاز کلی انجام داد.
۱. فاز حاد ( ۴ الی ۶ هفته ابتدایی از شروع علائم): در این دوره ترجیح بر فعال ماندن بیمار و اجتناب از استراحت مطلق می باشد.
تمرینات باید بر اساس نیاز های عملکردی خاص هر بیمار طراحی شوند اما معمولا در بیماران فتق دیسک با تمرینات مکنزی و در جهت اکستانسوری (خم شدن به عقب) شروع می کنیم؛ توجه شود که تمام بیماران از این الگوی درمانی بهره نخواهند برد.
تمرینات ثباتی ستون فقرات در پیشگیری از آتروفی و تحلیل عضلات عمقی بین مهره ای موثر عمل می کنند.
۲. فاز تحت حاد (از هفته ۴ تا ۱۲ بعد از شروع علائم): هرچه دوره دوری از کار در بیمار کمردردی بیشتر باشد، بازگرداندن او به کار و زندگی پیش از کمردرد، دشوار تر خواهد بود؛ بنابراین در این دسته از بیماران به یک برنامه چندجانبه احتیاج داریم.
به بیماران این آموزش داده می شود که فعالیت های سبک، دیسک را در معرض آسیب بیشتری قرار نداده و حتی دوره ریکاوری را سرعت می بخشد.
قطعا تمرین درمانی با هدف فعال کردن مجدد عضلاتی که به دنبال بی تحرکی و درد خاموش شده اند، جزئی از برنامه درمانی بیمار خواهد بود؛ در همین زمینه درمان های دستی نیز بسته به تشخیص درمانگر بیمار ممکن است به کار گرفته شوند.
۳. فاز مزمن (بیش از ۱۲ هفته از شروع علائم گذشته باشد): تمرین درمانی با تمرکز بر تمرینات ثباتی ستون فقرات جزء اصلی برنامه درمانی بیمار خواهد بود.
هدف از درمان جراحی برداشتن فشار از ساختار های عصبی می باشد.
ضعف شدید عضلات، درد سیاتیکی که با درمان های غیرتهاجی مثل فیزیوتراپی بعد از یک دوره ۶ هفته ای بهبودی نداشته و مواردی که درد ریشه عصب با تنگ شدن فضای سوراخ بین مهره ای همراه شده از جمله مواردی هستند که احتمال انجام جراحی در آن ها بالا تر است.