آسیب های رشته های ورزشی/ تنیس
تنیس یکی از محبوب ترین ورزش های دنیاست. برخلاف بسیاری از ورزش ها، محدودیت خاصی برای زمان مسابقه اعمال نشده و ممکن است تا ساعت ها ادامه پیدا کند که طی این دوره انرژی شدیدی صرف می شود.
نیاز های هوازی و غیرهوازی تنیس در کنار تنوع بالای ضربات مورد استفاده در این ورزش، ایجاد پروفایل منحصر به فردی از آسیب هارا به دنبال دارد. مثل بسیاری دیگر از ورزش هایی که نیاز به حرکات بالای سر دارند (overhead sports)، شانه و آرنج تحت تاثیر ضربات تکراری ناشی از استفاده مزمن و بیش از حد قرار می گیرند. به نظر میرسد آسیب های حاد بیشتر اندام تحتانی (پاهای) بیمار را درگیر می کند.
سرعت های بالای توپ و حرکات راکت فشار بسیار زیادی (فراتر از حالت طبیعی و فیزیولوژیک) را به مفاصل بازیکن خصوصا شانه و آرنج اعمال می کند. برای به حداقل رساندن فشار اعمال شده به هر مفصل، بازیکن باید استفاده کارآمد از زنجیره حرکتی را خصوصا حین حرکات قدرتی مثل serve, overhead smash و groundstroke فرا بگیرد.
در این زنجیره حرکتی، انتقال نیرو از کف پا و زانو ها شروع شده و در طول اندام تحتانی به سمت مرکز بدن (تنه/پشت)، شانه، آرنج، مچ دست ، انگشتان و در آخر به راکت هدایت می شود.
سرویس شدیدترین ضربه در تنیس بوده و بیشترین میزان فعالیت عضلانی در شانه و ساعد را حین این ضربه شاهد خواهیم بود. با افزایش سرعت سرویس، فشار وارده به شانه و آرنج نیز بیشتر می گردد. حال اگر بازیکن به صورت موثر و به موقع از حرکات زانو استفاده کند، می تواند فشار وارده به اندام فوقانی را کنترل نماید.
در تمرینات تخصصی ورزش تنیس با تمرکز بر گروه های عضلانی خاص می توان به یکپارچگی و بهبود هماهنگی در زنجیره حرکتی و پیشگیری از آسیب ها کمک نمود. تقویت عضلات پا برای افزایش توان و جذب نیرو های وارده، عضلات چرخاننده تنه، ثبات دهنده های کتف و نهایتا عضلات شانه و مچ جزئی از یک برنامه تمرینی اصولی و موثر خواهند بود.
بر اساس مطالعات، بیشترین آسیب مربوط به اندام های تحتانی (پاها) (حدود ۳۱ تا ۶۷ درصد آسیب ها)، سپس اندام فوقانی (۲۰ تا ۴۹%) و نهایتا تنه (۳ تا ۲۱%) می باشد. در اندام تحتانی، مچ پا و ران بیشتر تحت تاثیر قرار می گیرند؛ در اندام فوقانی، شانه و آرنج و در تنه، قسمت پایینی کمر.
از نظر نوع آسیب، کشیدگی های عضلانی، التهاب و کشیدگی های رباطی به ترتیب شایع ترین انواع آسیب در ورزش تنیس می باشند.
بازیکنان تنیس اغلب در ازای افزایش چرخش خارجی در شانه، کاهش دامنه چرخش داخلی را تجربه خواهند کرد؛ این نقص چرخش داخلی شخص را مستعد آسیبی تحت عنوان گیرافتادگی داخلی (internal impingement) می کند که در آن سطح پشتی تاندون عضله فوق خاری (supraspinatus) و سطح جلویی تاندون عضله تحت خاری (infraspinatus) با قسمت پشتی-فوقانی لبه گلنویید (لبه سطح مفصلی کتف در مفصل شانه) و لبروم در انتهای فاز cocking سرویس درگیر می شوند. طیف وسیعی از آسیب ها مثل پارگی بخش فوقانی لبروم از جلو به پشت (SLAP) و پارگی های عضلات روتاتور کاف را در نتیجه تکرار زیاد حرکات بالای سر شاهد خواهیم بود؛ آسیب SLAP ممکن است با بی ثباتی شانه یا التهاب تاندون عضله دو سر بازویی همراه گردد.
به لحاظ بالینی بازیکنان تنیس با گیرافتادگی داخلی، از درد حین حرکت سرویس و ضربات بالای سر، درد در پشت شانه و گاه در جلو و حس بی ثباتی شکایت دارند.
در یک ارزیابی مناسب، علاوه بر گرفتن یک شرح حال دقیق، قدرت کلی عضلات روتاتور کاف و تست های اختصاصی آسیب های احتمالی نیز باید بررسی شوند.
روش های تشخیصی مثل MRI برای تشخیص آسیب های همراه با گیرافتادگی داخلی شانه کاربرد دارند.
کلید درمان گیرافتادگی داخلی شانه، به صورت غیرجراحی با تمرکز بر به دست آوردن دامنه نرمال (خصوصا چرخش داخلی) و تقویت عضلات روتاتور کاف پشتی و عضلات اطراف کتف می باشد. در صورتی که دیسکینزی کتف نیز برای بیمار تشخیص داده شود، باید همگام با مشکل گیرافتادگی داخلی تحت درمان قرار گیرد.
در صورتی که درمان های غیر جراحی موثر واقع نشوند، جراحی آرتروسکوپی برای پارگی های لبروم و روتاتور کاف بررسی می شود.
رایج ترین آسیب های ناحیه آرنج در بازیکنان تنیس، التهاب محل اتصال تاندون های عضلات خم و صاف کننده مچ (lateral and medial epicondylitis) می باشد. آسیب تاندونی سمت خارج آرنج بیشتر در بازیکنان تفریحی دیده می شود (نسبت به بازیکنان حرفه ای)؛ بازیکنان تازه کار معمولا ضربات backhand را با حرکت مچ در حالت خمیده تری می زنند درحالی که بازیکنان سطح بالا درست قبل از لحظه تماس با توپ سعی می کنند مچ را در وضعیت صاف تری قرار دهند.
در مقابل این مسئله، آسیب های تاندونی قسمت داخلی آرنج در بازیکنان حرفه ای (نسبت به بازیکنان تازه کار) شایع تر است. علت احتمالی این مسئله ضربات شدیدتر مچ حین حرکاتی مثل سرویس و ضربه های forehand می باشد.
برای رسیدن به تشخیص صحیح معمولا معاینات بالینی کافی هستند و اقدامی مثل گرفتن ام آر آی جهت تایید تشخیص اولیه انجام می شود.
تندرنس در قسمت (داخلی/خارجی) درگیر، درد و یا ضعف با حرکت مقاومتی صاف کردن مچ دست و چرخش مقاومتی ساعد در جهتی که کف دست رو به سقف قرار گیرد (supination) در درگیری تاندون های خارجی آرنج، درد و یا ضعف با خم کردن مقاومتی مچ دست و چرخش مقاومتی ساعد در جهتی که کف دست رو با زمین قرار گیرد در درگیری تاندون های داخلی آرنج از علائم رایج هستند.
اکثر بیماران با آسیب تاندونی ناحیه آرنج، پاسخ خوبی به استراحت و فیزیوتراپی(تمرینات کششی و تقویتی اکسنتریک) می دهند. درمان های موضعی مثل ماساژ فریکشن و تحریکات الکتریکی نیز معمولا در درمان به کار می روند.در صورت شکست برنامه غیرجراحی، روش های آرتروسکوپی و جراحی های باز بررسی می شوند.
بنابراین به طور کلی برنامه های توانبخشی و پیشگیری بر افزایش قدرت و استقامت زنجیره حرکتی اندام فوفتی تمرکز دارد.
بازیکنان تنیس در ناحیه مچ دست مستعد آسیب های ناشی از استفاده بیش از حد مثل التهاب های تاندونی هستند؛ بسته به وضعیت مچ در لحظه تماس با توپ و نوع ضرباتی که بازیکن به کار می برد، عضلات مختلفی ممکن است درگیر شوند که شایع ترین آن اکستانسور کارپی اولناریس است.
گاه خم کردن و حرکات طرفی ناگهانی و شدید در مچ می تواند به پارگی عضله و بی ثباتی در وضعیت قرارگیری عضله مورد نظر منجر شود.
معمولا درمان اولیه آسیب های حاد یک دوره استراحت و استفاده از اسپلینت، مصرف داروهای ضد التهابی و اصلاح تکنیک های تمرینی می باشد.
باتوجه به اینکه ساختار عضلانی ناحیه شکمی نقش قابل توجهی در حرکت سرویس تنیس دارد، شایع بودن کشیدگی این عضلات چندان دور از انتظار نیست.
این نوع آسیب می تواند با دوره های طولانی احساس ناراحتی در ناحیه همراه باشد و به دلیل افت عملکرد بازیکن در ضربات سرویس، اون را از شرکت در مسابقات عقب بیاندازد.
چرخش تنه در تولید توان و قدرت ضربات در تنیس و دیگر ورزش های بالای سر نقش کلیدی ایفا می کند؛ در حرکت سرویس بالای سر، جهت تولید انرژی کافی برای زدن یک سرویس پرقدرت به چرخش و حرکت رو به عقب تنه نیاز خواهیم داشت، حال برای بازگشت از حالت چرخیده و خم کردن تنه نیاز به فعالیت عضلات راست شکمی، عضلات مایل داخلی و خارجی شکم و عضله ایلیوپسواس داریم، در همین حین فعالیت عضلات گلوتئال برای حفظ ثبات مرکز بدن و برداشتن فشار بیش از حد بر روی عضلات شکمی مورد نیاز است؛ هرگونه نا هماهنگی در این سیر حرکتی و عملکرد عضلات، می تواند به کشیدگی دردناک یکی از این عضلات منتهی شود.
شکایت شایعی که به دنبال کشیدگی عضلات شکمی گزارش می شود، درد حاد در قسمت پایینی شکم و معمولا در سمت مخالف دست سرویس می باشد که با بازی کردن و خصوصا سرویس زدن تشدید می شود.
تکرار تجربه دردناک بعد آسیب نسبتا سریع کاهش می یابد و این تفکر را در بازیکن ایجاد می نماید که مشکلی نداشته و می تواند به بازی ادامه دهد، این مسئله باعث تشدید و طولانی تر شدن علائم گردد. با تکرار آسیب، بیمار طی فعالیت های روزانه نیز درد را تجربه خواهند نمود.
باقی ماندن علائم به مدت ۶ ماه یا بیشتر چندان دور از انتظار نیست.
یکی از بهترین روش های برای تشخیص آسیب عضلات شکمی، گرفتن حرکت دراز-نشست در برابر مقاومت بالاست؛ اگرچه این تست ممکن است در موارد فتق ناحیه اینگوئینال (کشاله) نیز مثبت بوده و دردناک شود.
استفاده از MRI و سونوگرافی برای تشخیص دقیق عضله درگیر و شدت آسیب موثر خواهد بود.
درمان اولیه کشیدگی های حاد ناحیه شکم و کشاله، نیازمند یک دوره استراحت ۱ تا ۲ هفته ای از فعالیت های شدید می باشد. در روز های ابتدایی حتی راه رفتن نیز ممکن است برای شخص دشوار باشد و او را نیازمند کراچ سازد. استفاده از یخ و داروهای ضد التهابی برای کاهش درد و التهاب مناسب خواهد بود.
وقتی از فاز حاد آسیب گذشتیم، تجویز یک برنامه کششی و تقویتی (ترجیحا انقباض ایزوتونیک) با پیشرفت توصیه می شود.
قبل از بازگشت ورزشکار به بازی، یک برنامه بهبود وضعیت قلبی-ریوی هوازی مثل دوچرخه یا شنا باید اجرا شود.
کمردرد از دیگر آسیب های شایع میان تنیس بازان است.
ماهیت ورزش که حرکات تکراری زیادی دارد، می تواند باعث خستگی ساختار های حمایت کننده کمر و برهم خوردن مکانیسم های حفاظتی دیسک های بین مهره ای و رباط های ناحیه گردد.
از طرفی درد کمر ممکن است به کوتاهی همسترینگ ها و کاهش میزان حرکت مفصل ران منجر گردد.
کشیدگی عضلات اطراف ستون فقرات، کشیدگی رباط و آسیب به دیسک های بین مهره ای از آسیب های رایج ناحیه کمر به حساب می آیند.
این دسته آسیب ها بیشتر ناشی از اعمال میکروتروما های تکرار شونده در طی یک دوره زمانی نسبتا طولانی هستند تا نتیجه ی یک ضربه ناگهانی و سنگین.
طی فعالیت هایی مثل دویدن، پریدن و چرخش روی پا، مفصل ران ممکن است نیروهائی بیشتر از ۵ برابر وزن بدن را متحمل شود. ضرباتی مثل forehand نیز نیازمند دامنه زیادی از چرخش خارجی مفصل ران هستند که این مسئله ممکن است ریسک بی ثباتی قدامی و گیرافتادگی خلفی را در این مفصل بالا ببرد. همچنین در اثر استفاده بیش از حد یا ضربه مستقیم به ناحیه، ممکن است آسیب هایی در ساختار های اطراف یا داخل مفصل ایجاد شود.
بیشتر آسیب های مفصل ران به صورت کشیدگی های عضلانی یا التهاب تاندون ها و رباط های اطراف مفصل هستند؛ این دسته از آسیب ها عمدتا با استراحت، استفاده از یخ و دیگر درمان های مرسوم بهبود پیدا می‌کنند. اگر بعد از این اقدامات درد ناحیه ران از بین نرود، به آسیب های داخل مفصلی مثل آسیب غضروف مفصل و لبروم شک می کنیم.
در پارگی های لبروم درد ناحیه کشاله ران، خصوصا حین مانورهای چرخشی که با استراحت بهبودی نمی یابد، یک شکایت شایع خواهد بود. اگر قطعه پاره شده از لبروم وارد فضای مفصل شده باشد، بیمار حس گیرافتادگی یا قفل شدن مفصل ران را تجربه می کند.
در آن دسته از بیمارانی که تشخیص پارگی‌لبروم برای آن ها گذاشته شده و بعد از گذشت ۶ تا ۸ هفته همچنان به طور دائم درد مفصل را گزارش می کنند، جراحی آرتروسکوپی برای برداشتن یا ترمیم بافت پاره شده گزینه مناسبی به نظر میرسد.
مچ پا یکی از شایع ترین نواحی آسیب در بازیکنان تنیس می باشد؛ در این بین از نظر شیوع پیچ خوردگی های مچ پا به سمت داخل رتبه اول را به خود اختصاص می دهند.
در ارزیابی آسیب های مچ پا، گیرافتادگی قدامی، بی ثباتی مفاصل، آسیب تاندون عضلات پرونئال و آسیب های استخوانی-غضروفی را نیز باید در نظر داشت.
درمان مناسب برای پیچ خوردگی های مچ پا بر اساس درجه آسیب تعیین می شود؛ درجه یک و دو آسیب ها اکثرا بدون نیاز به جراحی درمان می شوند: در فاز اولیه درمان، استراحت، یخ، بانداژ و بالا نگه داشتن اندام حین استراحت اقدامات مناسبی خواهند بود. فاز دوم برای آسیب های خفیف شاید مورد نیاز نباشد اما اقدامات درمانی به صورت حفاظت از ناحیه از طریق بریس یا تیپ و وزن اندازی کنترل شده می باشد. فاز سوم درمان بر تمرینات کششی، حس عمقی و تقویت عضلات پرونئال تمرکز خواهد داشت.