آسیب های مچ پا و پا / پیچ خوردگی مچ پا
آسیب مچ پا، شایع ترین آسیب ورزشی می باشد؛ در ورزشی مثل والیبال آسیب های مچ پا چیزی در حدود نصف کل آسیب های این ورزش را شامل می شوند. درصد بالایی از این آسیب ها به صورت پیچ خوردگی های مچ ایجاد می شوند.
حدود 80% موارد پیچ خوردگی، با درگیری رباط های مفاصل مچ همراه بوده و عمدتا در اثر پیچش ناگهانی مچ به سمت داخل (چرخش کف پا به سمت پای مقابل) رخ می دهد. این پیچ خوردن طی ورزش با تغییر جهت های ناگهانی رو زمین های ناهموار مثل چمن، فرود نامناسب به دنبال پرش و حتی طی راه رفتن عادی ممکن است رخ دهد.
▪ وضعیت درد و تورم بیمار (شدت، چگونگی شروع و محل درد و تورم) درمانگر را به سمت تشخیص بهتر هدایت می کند. در بیشتر کشیدگی های رباط های مچ پا، بیمار در ابتدا توانایی وزن اندازی و راه رفتن داشته و به دنبال این مسئله (ادامه دادن فعالیت) درد و تورم او افزایش یافته است.
شایع ترین محل درد به دنبال پیچ خوردگی های مچ پا، قسمت جلو و خارج مچ می باشد یعنی جایی که ضعیف ترین رباط خارجی مچ قرار گرفته است. محل درد و تورم بسته به اینکه کدام رباط آسیب دیده باشد، متفاوت خواهد بود.
* تورم ممکن است بلافاصله در مدت زمان کوتاهی به دنبال آسیب و یا چندین ساعت بعد از آسیب ایجاد شود.
▪ پیچ خوردگی مچ ممکن است با یک صدای “پاپ” مانند همراه باشد که اگرچه شنیدن این صدا برای فرد نگران کنندست اما لزوما اهمیت تشخیصی ندارد (یعنی اگرچه به دنبال پارگی یا کشیدکی رباط ها ممکن است این صدا شنیده شود اما ایجاد این صدا لزوما به این معنا نیست که رباط به طور قطع آسیب دیده باشد.)
▪ توانایی بیمار برای راه رفتن و ادامه فعالیت بسته به شدت آسیب تحت تاثیر قرار می گیرد.
برای رسیدن به تشخیص مناسب، در کنار توجه به شرح حال و علائم بالینی بیمار درمانگر تست های مخصوصی را برای ارزیابی میزان ثبات مچ پا اجرا می نماید.
هدف، تعیین میزان بی ثباتی (شدت آسیب رباط) و شناسایی ضعف های عملکردی و آسیب های همراه (مثل شکستگی) بیمار می باشد تا بر این اساس مناسب ترین برنامه درمانی طراحی گردد. تعیین شدت آسیب به پیش بینی مدت زمان مورد نیاز برای درمان، سرعت پیشروی در توانبخشی و انتخاب درمان اولیه کمک خواهد نمود.
درمان پیچ خوردگی های مچ از اصول ثابتی پیروی می کند؛ مسیر درمانی ما با کاهش تورم و درد بیمار آغاز شده و بعد از به حداقل رسیدن درد و تورم، بر افزایش دامنه حرکتی، تقویت عضلات و بهبود حس عمقی کار می گردد. در صورتی که بیمار طی تمرین درمانی روتین دردی نداشته باشد می توانیم وارد تمرینات تخصصی رشته ورزشی شده و فرد را آماده بازگشت به ورزش کنیم.
▪ کاهش درد و تورم: استفاده از دارو های ضد درد و التهاب در حدود 2 الی 3 روز بعد آسیب و درمان های بافت نرم 48 ساعت بعد از آسیب می تواند به کاهش درد و تورم کمک نماید؛ با کاهش درد و تورم، مهار عضلانی اطراف مفصل کم شده و اجازه شروع تمرینات دامنه حرکتی داده می شود.
▪ به دست آوردن دامنه حرکتی کامل: بدین منظور می توان از تکنیک های درمان دستی (موبیلیزیشن/کار روی تحرک مفاصل) و تمرینات کششی بهره برد.
* گاه بسته به شدت آسیب ممکن است دامنه حرکات شما با استفاده از بریس یا بانداژ در دامنه مشخصی محدود گردد. هدف از این اقدام، حفاظت از مفصل و جلوگیری از ایجاد آسیب مجدد می باشد.
▪ تقویت عضلات: تمرینات تقویتی در چهار جهت (به سمت بالا، پایین، چرخش به داخل و خارج) با توجه به درد بیمار شروع می شوند و با پیشرفت وضعیت بیمار، افزایش میزان مقاومت، تمرینات در حالت وزن اندازی و تمرینات پیچیده تر را در برنامه تمرینی بیمار می گنجانیم.
▪ بهبود حس عمقی: حس عمقی همیشه به دنبال آسیب رباط های مچ پا دچار اختلال می گردد و باید با یک ارزیابی مناسب، در اسرع وقت تمرینات حس عمقی آغاز شده و تدریجا بر شدت سختی تمرینات افزوده گردد.
* حفظ تعادل بر روی یک پا، انجام تمرینات رو سطوح نرم مثل فوم، ایستادن رو سطوح بی ثبات مثل تخته تعادل و… نمونه هایی از تمرینات حس عمقی هستند.
▪ تمرینات عملکردی: در صورتی که فرد در حالت عادی دردی نداشته باشد، قدرت عضلات و وضعیت حس عمقی مناسب بوده و دامنه حرکت مچ پای بیمار کامل باشد می توان تمرینات عملکردی (مثل پریدن، دویدن در مسیر های زیگزاگی یا مسیر 8 و…) را وارد برنامه درمانی فرد نمود.
تمرینات تکنیکی تخصصی هر رشته ورزشی هم بازگشت ورزشکار به ورزش را تسهیل می نماید هم ریسک آسیب های احتمالی در آینده را به حداقل می رساند.